บริการยืมระหว่างห้องสมุด/สถาบัน (Interlibrary lone - ILL )

บริการยืมระหว่างห้องสมุด/สถาบัน (Interlibrary lone - ILL )

         เป็นบริการที่จะต้องมีบรรณารักษ์จากฝ่ายยืม-คืน และฝ่ายอ้างอิง เข้าร่วมในการประชุม เพราะจะมีหน้าที่โดยตรงกับการบริการนี้  ฝ่ายบริหารจะต้องคำนึงถึงการให้บริการยืมระหว่างห้องสมุด  เป็นบริการหลัก (Basic Service) เพื่อเพิ่มโอกาสในการเข้าถึงทรัพยากรสารสนเทศของห้องสมุดที่มีอยู่ให้กับผู้ใช้มากขึ้น  ไม่ว่าจะเป็นผู้ใช้ภายในองค์กร หรือภายนอกองค์กร
งาน ILL
1. ขอยืม ทำการขอยืมทรัพยากรสารสนเทศจากสถาบันอื่น
2. ให้ยืม  ให้สถาบันอื่นยืมทรัพยากรสารสนเทศของห้องสมุด/สถาบันเรา
ความคาดหวังของผู้ใช้
- ห้องสมุดให้บริการสารสนเทศแก่ผู้ใช้
- มีความสะดวกในการเข้าถึง  คือห้องสมุดจะต้องเป็นตัวกลางเชื่อมโยงสารสนเทศที่มีอยู่ในโลกนี้ให้ผู้ใช้ได้ใช้
- ได้มาซึ่งสารสนเทศที่ต้องการ  เหมาะสม ถ้าผู้ใช้อยากได้ทรัพยากรสารสนเทศแต่ในห้องสมุดนี้ไม่มี  บรรณารักษ์ต้องหามาให้บริการ
- มีความน่าเชื่อถือ  ทรัพยากรสารสนเทศที่ให้บริการต้องเชื่อถือได้
- ไม่มีค่าใช้จ่ายในการเข้าใช้
- สามารถสนองความต้องการของผู้ใช้  ผู้ใช้อยากได้สิ่งใดก็ต้องได้
ความหมาย
         บริการที่สถาบันร่วมมือกัน  ในการให้บริการขอใช้วัสดุห้องสมุดภายในสถาบัน หรือสถาบันบริการสารสนเทศแห่งอื่นๆโดยมีข้อตกลงร่วมกัน
         - ยืมระหว่างภายใน  เช่น ในมหาวิทยาลัยเชียงใหม่  สามารถยืมระหว่างห้องสมุดแต่ละคณะได้
         - ยืมข้ามหน่วยงาน  เช่น ห้องสมุดประชาชน  ขอยืมทรัพยากรสารสนเทศจากหอสมุดแห่งชาติ
         - ยืมระหว่างสถาบันที่อยู่ต่างประเทศ  เช่น จุฬาฯเข้าร่วมเครือข่ายยืมระหว่างห้องสมุดกับOCLC  จุฬาฯก็สามารถยืมทรัพยากรสารสนเทศจากต่างประเทศได้  และต่างประเทศก็สามารถยืมทรัพยากรสารสนเทศของจุฬาฯได้เช่นกัน
ปรัชญาของบริการ ILL 
- ไม่มีห้องสมุดใดที่สามารถหาทรัพยากรสารสนเทศที่ผู้ใช้ต้องการได้ทั้งหมด
- ความร่วมมือเป็นพื้นฐานของการจัดการ ILL
- ความต้องการของผู้ใช้เราต้องตอบสนองให้ได้มากที่สุด
ความสำคัญของ ILL
1. ขยายความสามารถในการเข้าถึง
         - ลดปัญหาการมีวัสดุสารสนเทศในห้องสมุดไม่เพียงพอ  ผู้ใช้ที่อยู่ห่างไกล  สถาบันขนาดเล็กที่ขาดงบประมาณสามารถใช้บริการยืมระหว่างห้องสมุดได้
         - ลดช่องว่างระหว่างสถาบัน  ความเท่าเทียมกันในการเข้าถึงสารสนเทศ
2. ลดข้อจำกัดด้านระยะทาง เช่น ผู้ใช้ที่อยู่ต่างจังหวัดสามารถยืมทรัพยากรสารสนเทศจากอีกห้องสมุดหนึ่งได้  โดยที่ไม่ต้องเดินทางมาด้วยตนเอง
3. มีการใช้ทรัพยากรสารสนเทศที่คุ้มค่า  คุ้มทุน  ซื้อมาแล้วผู้ใช้ห้องสมุดเราไม่ได้ใช้  แต่ห้องสมุดอื่นก็อาจจะมีผู้อยากใช้  อยากอ่าน
4. ช่วยประหยัดงบประมาณ  หลีกเลี่ยงการซื้อซ้ำซ้อน  โดยการกลายเป็นการยืมแทนการซื้อ
5. ช่วยให้เข้าถึงทรัพยากรสารสนเทศที่หายาก  ที่มีเฉพาะบางห้องสมุดเท่านั้น
6. สร้างความเข้มแข็งในการจัดการ  การบริการในกลุ่มห้องสมุด  เพิ่มความก้าวหน้า  ทำให้ช่วยเหลือกันระหว่างห้องสมุดทำให้สามารถช่วยผู้ใช้ได้
7. สร้างภาพพจน์ที่ดีในการให้บริการ
องค์ประกอบในการบริการยืมระหว่างห้องสมุด 
1. การสร้างเครือข่ายความร่วมมือ  เช่น Pulinet , Thailist , Ohiolink
2. สร้างข้อตกลงร่วมกันระหว่างห้องสมุด
3. ต้องมีแบบฟอร์มในการยืม
4. ต้องเป็นสมาชิก  ถึงจะยืมระหว่างห้องสมุดได้
การดำเนินงาน
ต้องมีคณะกรรมการควบคุมการดำเนินงาน  ปรับปรุง  พัฒนา  มีคณะทำงานฝ่ายบริการสารนิเทศ
1. จัดทำคู่มือ
2. กำหนดมาตรฐานร่วมกัน
3. กำหนดรูปแบบรายการประสานงาน
ห้องสมุดที่ให้บริการจะเป็นผู้กำหนดนโยบายพิเศษ  และวิธีการยืมระหว่างห้องสมุดเอง

ค่าปรับในการยืม-คืน

ค่าปรับ
- เพื่อกระจายการเข้าถึงทรัพยากรสารสนเทศให้ผู้อื่น
- เพื่อนกระตุ้นให้มีการส่งคืนตามเวลาที่ควรส่ง
- การมีความรับผิดชอบของแต่ละบุคคล
- การกำหนดค่าปรับจะแตกต่างกันตามแต่ละสถาบัน
- การยืมระยะสั้นค่าปรับจะสูงกว่าในการยืมระยะยาว
- ค่าปรับทรัพยากรสารสนเทศแต่ละประเภทจะแตกต่างกัน
- ควรส่งเอกสารแจ้งเตือนวันส่งให้ผู้ใช้ทราบ  ปัจจุบันจะมีการแจ้งทาง SMS,e-mail,จดหมายกระดาษ
การจัดการปัญหาในการปรับ

• มีการยกเว้น
• มีการผ่อนผัน  ยืดเวลาการส่ง  การปรับไม่ใช่ปรับให้ได้มากที่สุด  แต่ต้องการให้หนังสือหมุนเวียนคืนห้องสมุดให้มากที่สุด 
• หากไม่ส่งคืน  ไม่จ่ายปรับ  สิทธิในการใช้ห้องสมุดจะถูกระงับ
• ในบางห้องสมุด  อาจมีการใช้บริการติดตามจากบริษัทที่มีบริการติดตาม (ซึ่งน้อยมาก)
• ห้องสมุดมหาวิทยาลัย  จะทำเรื่องขอระงับการ transcripts  หรือระงับการอนุมัติสำเร็จการศึกษา
• หลังจาก grace period ควรกำหนดค่าปรับเป็นจำนวนที่กำหนดโดยไม่นับตามจำนวนค่าปรับจริง (เพราะหลักการไม่ใช่การหาเงิน  แต่เป็นเพียงการอยากได้หนังสือคืนห้องสมุด)
• หากมีหนี้สินที่ยังไม่ได้ชำระเกินจำนวนเงินที่กำหนด  โดยห้องมุดจะไม่อนุญาตให้ยืมทรัพยากรสารสนเทศอื่นๆได้
• มีการแจ้งเตือนเป็นระยะก่อนดำเนินการใดๆในการจำกัดสิทธิ
• มีการติดประกาศแจ้งขอความร่วมมือ

การจ่ายค่าปรับ

• จ่ายทีบริการยืมคืน
• จ่ายผ่านระบบอัตโนมัติ
• เปิดให้มีการผ่อนผัน  การต่อรองระหว่างผู้ยืมและเจ้าหน้าที่
• สำหรับห้องสมุดมหาวิทยาลัย  ค่าปรับต้องนำส่งมหาวิทยาลัยเนื่องจากเป็นรายได้  แต่สามารถทำโครงการขอใช้งบประมาณจากเงินค่าปรับได้ 

ค่าสมาชิก  ค่าธรรมเนียม

• ห้องสมุดต้องกำหนดค่าธรรมเนียมหนังสือเสียหายด้วย
• นโยบายก็แล้วแต่ห้องสมุดว่าจะกำหนดให้เป็นแบบไหน
• ต้องแจงรายละเอียดให้ผู้ใช้ทราบ  กรณีหนังสือหาย ผู้ใช้จะซื้อเอง  หรือจะให้ห้องสมุดเป็นคนซื้อ แต่ในส่วนนี้จะต้องเสียค่าธรรมเนียมให้กับห้องสมุด

จริยธรรม
ต้องป้องกันสิทธิผู้ใช้   เกื้อหนุนให้มีการหมุนเวียนทรัพยากรสารสนเทศในห้องสมุด
การจัดชั้น

• ต้องตรวจสอบการเรียงชั้นอยู่ตลอดเวลา
• จัดหนังสือให้อยู่ในชั้นที่ควรจะอยู่
• ทุกเดือนต้องมีการอ่านชั้นหนังสือ  เพื่อไม่ให้มีหนังสือหลงไปอยู่ชั้นอื่น
• บริการยืมคืน  ควรจัดชั้นหนังสือยอดนิยม  เพราะรู้ว่าคนยืมหนังสืออะไรมากที่สุด

การดูแลรักษา
- ต้องคอยดูแลหนังสือไม่ให้หลุด หรือขาดหาย
- บรรณารักษ์ต้องใส่ใจ  บอกให้ผู้ใช้ทราบถึงการดูแลรักษาหนังสือ
บัตรสมาชิก
1. บัตรพลาสติก
2. บัตรติดแถบแม่เหล็ก
3. บัตรติดรหัสแถบ
4. บัตรอัจฉริยะ
บริการจอง  บริการหนังสือสำรอง
บริการจอง  บริการหนังสือสำรอง ในห้องสมุดต้องมีให้บริการ  (บริการหนังสือสำรองจะมีระยะเวลาในการยืมสั้นกว่าปกติ)
IM บน OPAC
ในปัจจุบันห้องสมุดนิยมนำIM ไปไว้บนOPAC  เพราะสามารถทำให้ผู้ใช้คุยกับบรรณารักษ์ได้  ซึ่งโปรแกรมที่นิยมใช้ก็จะเป็น Meebo
สาเหตุที่ผู้ใช้ไม่พอใจ

• ไม่สามารถหาสิ่งที่ต้องการได้
• ไม่ได้รับการแจ้งเตือนกำหนดส่ง  แจ้งเตือนการส่งช้า
• จำกัดครั้งการยืมต่อ
• ระยะเวลาในการยืมสั้น
• ค่าปรับในการยืมหนังสือ
• เสียงรบกวน
• ไม่พอใจบริการที่ได้รับจากบรรณารักษ์
• อากาศร้อน หรือ เย็นเกินไป
• เครื่องสำเนาเอกสาร  คอมพิวเตอร์  อุปกรณ์ต่างๆไม่ทำงาน

  

บริการยืม-คืน

บริการยืม-คืน
เป้าหมายหลัก

• เปิดโอกาสให้ผู้ใช้เข้าถึงสารสนเทศที่มีอยู่ในห้องสมุด
• ผู้ใช้สามารถนำไปศึกษาค้นคว้านอกสถาบันได้

บทบาทหน้าที่
1. ควบคุมงานบริการยืม-คืน
         บริการยืมคืนต้องมีในห้องสมุด  สืบเนื่องจากภารกิจของห้องสมุด คือ ให้ผู้ใช้เข้าถึงสารสนเทศได้  เช่น ห้องสมุดประชาชน  ต้องเป็นแหล่งพัฒนาความรู้ให้แก่คนในชุมชน
2. ประชาสัมพันธ์ห้องสมุด
         จุดบริการแรกที่ผู้ใช้มองเห็นและเข้ามาติดต่อมากในห้องสมุด คือ บริการยืม-คืน  ความประทับใจจากความช่วยเหลือ  บริการยืม-คืนของห้องสมุดประชาชน  สำคัญในการพบปะผู้ใช้  การบริการจึงส่งผลกระทบต่อห้องสมุดเป็นอย่างมาก  เพราะคนจะมองภาพลักษณ์จากการให้บริการ
การจัดการ
1. Small library  ดูแล  จัดการ  กำหนดนโยบาย
2. Larger library  ต้องเริ่มจากงานง่ายๆก่อน  แล้วก็ขึ้นไปถึงระดับหัวหน้างาน
3. Very large library  ดูแลงานทุกอย่าง  ควบคุมทุกสิ่งในห้องห้องสมุด
ความรู้และทักษะที่ต้องการ
- มีใจรักในงานบริการ  มีความอดทนสูง
- มีความรู้เกี่ยวกับทรัพยากรที่มีไว้บริการ
- มีทักษะในการใช้คิมพิวเตอร์  ฐานข้อมูล  OPAC
- มีไหวพริบในการแก้ปัญหาเฉพาะหน้า
- มีมนุษยสัมพันธ์ดี
คุณสมบัติ
- ต้องคิดพัฒนาระบบการบริการขององค์กรเราให้ดี  และดียิ่งๆขึ้นไป
- รู้ความต้องการของผู้ใช้
งานที่เกี่ยวข้อง

• การยืม-คืน
• ระบบยืมคืนอัตโนมัติ
• การลงทะเบียนผู้ใช้ 

การยืมและการคืน
- ให้ยืมทรัพยากรสารสนเทศที่มีในห้องสมุด
- กำหนดกฎระเบียบการยืมต่างๆ
- บริการหนังสือสำรอง
- บริการจองหนังสือ
- ตรวจสอบหนังสือ  เมื่อผู้ใช้หาหนังสือไม่พบ
- ปรับสิ่งพิมพ์เกินกำหนด  กำหนดอัตราการปรับและออกใบรับเงิน  การปรับต้องมีการยืดหยุ่น Grace          period  ข้อดี ยืดหยุ่นได้ในกรณีพิเศษ  ข้อเสีย ยืดอายุการส่งโดยผู้ใช้
- บริการตอบคำถามชี้แนะสารนิเทศแก่ผู้ใช้ภายในห้องสมุด
- ยืมระหว่างห้องสมุด  การจักส่งเอกสาร
- บริการล็อคเกอร์รับฝากสิ่งของ
ระบบงานยืมคืนอัตโนมัติ
         ในปัจจุบันห้องสมุดมีการนำเอาระบบการยืมคืนอัตโนมัติเข้ามาใช้มาก  ถึงแม้ว่าปัจจุบันจะมีการใช้กันมากในห้องสมุด  แต่บรรณารักษ์ก็ควรที่จะออกมาดูแล  ซักถามการใช้บริการยืมคืนด้วยตนเอง  ว่าเป็นอย่างไรบ้าง  อยากให้ช่วยเหลือ  หรืออยากให้มีบริการอะไรเพิ่มเติมอีกหรือไม่  บรรณารักษ์ต้องหมั่นออกมาพบปะผู้ใช้
เทคโนโลยีที่นำมาใช้ในปัจจุบัน
1. เทคโนโลยีรหัสแถบ(Barcode)
2. คิวอาร์โค็ด(QR code,2D bacode) จะเก็บข้อมูลได้มากกว่า Barcode
3. เทคโนโลยี RFID(Redio Frequency Identify)  นำไปใช้แทนระบบรหัสแถบ  ข้อดี ไม่ต้องจ่อเหมือนBarcode  ใช้กับประตูรักษาความปลอดภัยได้



 

บริการห้องสมุด

บริการพื้นฐาน
- บริการผู้อ่าน
         บรรณารักษ์ต้องจัดเตรียมห้องสมุดให้ผู้อ่านได้รับความสะดวก  พึงพอใจในการเข้ามาใช้บริการ  บรรณารักษ์ต้องหาวิธีที่จะให้มีผู้มาใช้บริการห้องสมุดให้มากๆ เช่น
- การจัดสร้างตัวอาคาร
        ในปัจจุบันห้องสมุดได้จัดสร้างตัวอาคารให้มีความทันสมัย  สวยงาม  ดึงดูดใจให้มีผู้มาใช้บริการ  ซึ่งจะมีรูปทรงที่แปลกๆและสวยงามหลายห้องสมุด  จนกลายเป็นสถานที่ท่องเที่ยวและสถานที่ศึกษาดูงาน
- การตกแต่งภายในอาคาร
         การตกแต่งภายในอาคารนั้นต้องให้มีความสวยงาม  ดึงดูดใจ  ครบครันด้วยความทันสมัยและเทคโนโลยี  ให้มีทั้งห้องอ่านส่วนตัว ห้องเรียนค้นคว้ากลุ่ม  และห้องอ่านรวม  หรือแม้กระทั่งการตกแต่งชั้นวางหนังสือให้สวยสะดุดตาด้วยรูปทรงที่แปลกใหม่หรือมีสีสันที่สวยงาม
- แสง
         แสงก็จำเป็นต่อห้องสมุดอย่างมาก  ห้องสมุดควรสร้างให้มีกระจกเยอะๆ  เพราะจะได้ช่วยเรื่องแสง  ใช้แสงธรรมชาติในการช่วยให้ห้องสมุดประหยัดพลังงานไฟฟ้า  และโต๊ะอ่านหนังสือแต่ละโต๊ะก็ควรจะมีโคมไฟติดตั้งไว้ด้วย
- ป้ายสัญลักษณ์
         ห้องสมุดต้องทำป้ายแจ้งการเดินทางว่ามีอะไรอยู่ในส่วนไหนของห้องสมุดบ้าง  เพื่อให้ผู้ใช้จะได้ไม่หลงทาง  การติดป้ายกฎต่างๆ  บทบาทหน้าที่ของห้องสมุด  เพื่อให้ผู้ใช้ได้ทราบ  แม้กระทั่งป้ายโฆษณาการอ่าน
- เฟอร์นิเจอร์
         เฟอร์นิเจอร์ที่ใช้ในห้องสมุดต้องเด่นและทันสมัย  เช่น เก้าอี้ก็มีในหลายๆรูปแบบ  มีรูปทรงที่แตกต่างกันไป  ชั้นวางหนังสืออาจจะเป็นแก้ว หรือกระจกก็ได้
- มีอุปกรณ์ที่ครบครัน
         ห้องสมุดต้องมีอุปกรณ์ไว้คอยบริการผู้ใช้อย่างครบครัน เช่น มีเครื่องสแกนหนังสือ  มีที่เข้าเล่มไว้ให้บริการ  เพื่อทีทผู้ใช้อยากที่จะนำข้อมูลในหนังสืิอไปใช้ในที่อื่นบ้าง  ภายในห้องเรียนกลุ่ม  ก็ต้องมีอุปกรณ์ทั้งไวท์บอร์ด  ปากกาที่ใช้เขียน  แปลงลบไวท์บอร์ดให้ครบ  และมีทั้งโปรเจคเตอร์ไว้ฉายภาพให้ดูได้